Atelektaza pluća simptomi, dijagnoza, lečenje, prognoza

Atelektaza se definiše kao kolaps dela pluća. Kada se razvije atelektaza pluća, svež vazduh ne dopire do najsitnijih delova disajnog sistema, alveola, tako da ne dolazi do razmene kiseonika i ugljen dioksida, i može doći do životno ugrožavajućih posledica.

Usled nemogućnosti dobijanja dovoljne količine kiseonika, najvažniji organi ljudskog tela ostaju bez istog i dolazi do stanja koje se naziva hipoksija.

Atelektaza pluća može biti akutna (nastala odjednom), da se javlja ponekad i hronična (javlja se par puta mesečno).

Atelektaza pluća – simptomi

Atelektaza pluća može imati nekolicinu ili biti bez ikakvih simptoma ukoliko se razvija polako ili zahvata samo male delove pluća. Sa druge strane, u stanju kada je zahvaćen veliki deo pluća ili se atelektaza razvija previše brzo, simptomi mogu biti jako izraženi i mogu dovesti do šoka! Karakteristični simptomi atelektaze pluća su:

1. Nedostatak vazduha – kao najizraženiji simptom zbog koga nastaju: otežano disanje (dispnea) i plitko i ubrzano disanje (tahipnea)
2. Kašalj – koji je uglavnom suv, što znači da se ne radi o bakterijskoj ili virusnoj infekciji
3. Bol u grudima je simptom atelektaze pluća koji se javlja prilikom udisanja vazduha ili prilikom intenzivnog kašlja
4. Cijanoza – predstavlja simptom lošeg stanja alveola, kiseonik ne dopire do ćelija krvi, takvo stanje se zaziva hipoksemija. Tada dolazi do prebojavanja kože prstiju na rukama i nogama i na usnama – koža postaje plava ili ljubičasta.
5. Ubrzan rad srca – najčešće zbog uplašenosti pacijenta.
6. Znaci šoka – simptomi kao što su snižen krvni pritisak, ili ubrzani srčani ritam javljaju se kada je atelektaza pluća izražena i kada se dešava iznenada. Šok je urgentno stanje i što pre treba intervenisati ukoliko dođe do ovih simptoma.

Uzroci atelektaze pluća

Postoje 4 mehanizma nastanka atelektaze pluća.

1. Blokada – blokiranje vazdušnih puteva, bilo da je to iznutra (kada osoba slučajno udahne strano telo) ili spolja (npr., kada rak pluća onemogućava prohodnost disajnih puteva), može izazvati kolaps dela pluća.
2. Pritisak – pritisak na disajne puteve može vršiti tečnost ili vazduh koji se nalazi oko pluća (pneumotoraks – nakupljanje vazduha u plućnoj maramici). Pritisak mogu vršiti i problemi na srčanim sudovima (aneurizma) ili tumori koji su metastaze dali u plućima. Nadutost stomaka i nakupljanje vazduha u želucu mogu vršiti pritisak na disajne puteve.
3. Nedostatak surfaktanta. Surfaktant je lipidno-proteinski omotač alveola koji ih čini rastegljivim i štiti od kolapsa. Rizična grupa jesu novorođena deca gde se zbog nedostatka surfaktanta, osim atelektaze, razvija i akutni disajni distres sindrom. Surfaktant može nedostajati kod odraslih ljudi koji imaju probleme sa bubrezima ili rade u hemijskim industrijama.
4. Smanjena ventilacija pluća. Nemogućnost dubokog udisanja vazduha prilikom operacija (zbog opšte anestezije) ili usled slomljenog rebra mogu uzrokovati smanjenu razmenu gasova. Smanjena ventilacija pluća je najčešći uzrok atelektaze pluća.

Faktori rizika za nastanak atelektaze pluća

1. Izloženost azbestnim česticama
2. Dugogodišnje konzumiranje cigareta
3. Starija životna dob (osobe preko 60 godina) i deca mlađa od 3 godine
4. Preterminski porođaj (u riziku su bebe)
5. Gušenje (deca često mogu da udahnu ili progutaju sitne predmete)
6. Povreda rebara
7. Operacije (opšta anestezija drastično smanjuje disajne pokrete)
8. Dugo ležanje nakon operacije – predugom imobilizacijom, mišići grudnog koša slabe i onemogućavaju plućima da se dovoljno rašire
9. Upotreba narkotika i sedativa
10. Postojanje neuroških bolesti kao što su multipla skleroza, mišićna distrofija ili mijastenija gravis
11. Gojaznost

Kako se postavlja dijagnoza atelektaze pluća?

Osoba sa atelektazom pluća se, u najvećem broju slučajeva, javi kada je stanje akutno i životno ugrožavajuće. Tada se na osnovu izgleda samog pacijenta može lako shvatiti da se radi o atelektazi.

Ukoliko lekar, pri rutinskom medicinskom pregledu, primeti oslabljeno disanje i kuckanjem po koži iznad pluća (perkusijom) izazove karakteristične zvuke atelektaze, može preusmeriti pacijenta na dalja ispitivanja.

U cilju dijagnostikovanja i uspešnog lečenja atelektaze pluća, primenjuju se:

1. Rendgensko snimanje grudnog koša – na rendgenskom snimku se primećuje da srce i dušnik “skreću” ka strani plućnog krila koje je kolabiralo.
2. Skener – na skeneru se, pored atelektaze, mogu prikazati i uzroci opstrukcije alveola
3. Bronhoskopija – gde se cev sa kamerom na vrhu plasira u usta do brohnija da bi se uočio uzrok atelektaze. Bronhoskopija je i terapijska metoda jer se njom mogu ukloniti udahnuta strana tela iz disajnih puteva.
4. Gasne analize – radi procene snabdevenosti tela kiseonikom i koliko je atelektaza delovala na promenu odnosa ugljen dioksida i kiseonika u krvi.

Kako se leči atelektaza pluća?

Lečenje:

Procena disanja se može vršiti slušanjem pluća ili, ukoliko je to iz bilo kog razloga onemogućeno, spravom koja se naziva spirometar.

Lečenje koje iziskuje atelektaza pluća se bazira na otkrivanju i uklanjanju uzročnika sa osnovnim ciljem da se kolabirani delovi pluća ponovo aktiviraju. Na primer, ukoliko tumor pritiska disajne puteve i izaziva kolaps alveola, lečenje iziskuje hirurgiju, hemoterapiju i zračenje da bi se uklonio tumor a samim tim nestala i atelektaza pluća.

Ukoliko je uzrok opstrukcije strano telo u disajnim putevima, lečenje se usmerava ka bronhoskopiji – proceduri uklanjanja stranog tela. Lekovi koji se mogu koristiti jesu bronhodilatatori koji šire disajne puteve.

U slučaju hronične atelektaze pluća, često je, navedenim procedurama, lečenje otežano. Uglavnom se vrši lobektomija – uklanjanje segmenta pluća koje je kolabiralo i ne može da se vrati u funkciju.

Kako smanjiti rizik od atelektaze pluća nakon operacije?

Ukoliko je osoba pušač, mesed do dva pre zakazane operacije, morala bi apsolutno da prestane da puši. U periodu nakon operacije, pacijent treba da je pokretan, ne previše, ali da svakog dana pređe određenu razdaljinu i da se trudi da diše duboko, da bi pospešio rad oslabljenih disajnih mišića

Preporuka za roditelje čija deca povremeno imaju simptome atelektaze pluća

Deca mlađa od 3 godine često ne moraju da osećaju znake atelektaze, ukoliko nije akutno stanje gde dete apsolutno ne može da diše. Pored toga što su disajni mišići dece slabiji,mlađa deca su sklona da eksperimentišu, tako da često znaju da progutaju ili udahnu neko strano telo kao što je sitna figurica ili kikiriki.

Ukoliko primetite da Vaše dete povremeno ima probleme sa udisanjem vazduha, pre odlaska lekaru, zapamtite vreme kada su se problemi javili, pokušajte da saznate od deteta da li je slučajno stavljalo neku igračkicu u nos ili usta i napravite spisak lekova koje dete konzumira (ukoliko je na nekoj terapiji).

Atelektaza pluća – komplikacije

Može se desiti da u kolabiranom delu pluća ostane “zarobljena” neka bakterija. To dovodi do infekcije (pneumonije i sepse). Može se razviti i bronhiektazija – hronično proširenje srednjih i manjih bronhija izazvano upalom koje pogoršava proces disanja.

Atelektaza pluća – prognoza izlečenja

Prognoza najviše zavisi od uzroka atelektaze pluća i od toga koliki je deo pluća kolabirao. Kada je atelektazom zahvaćen mali deo pluća, lečenje je efikasno i prognoza je skoro uvek odlična. Sa druge strane, komplikacija kao što je šok može biti životno ugrožavajuća ukoliko se na vreme ne reaguje.